Blog

Jan Matejko – czy jest najważniejszym polskim artystą?

Nawet osoby zupełnie niezainteresowane malarstwem wymienią nazwisko Jana Matejki, gdyby ich zapytać o polskich artystów. Żyjący w XIX wieku twórca słynął na całym świecie ze swoich obrazów historycznych. Był uważany za wielkiego patriotę, a jego prace przepełniały idee niepodległościowe. Jak Henryk Sienkiewicz piórem, tak on pędzlem pragnął wspierać rodaków w okresie zaborów. Monumentalne prace Matejki przypominały widzom ważne wydarzenia z historii Polski. Czy można go jednak nazwać najważniejszym polskim artystą?

Jan Matejko najważniejsze informacje o twórcy

Jan Matejko był najbardziej znanym przedstawicielem nurtu historyzmu w malarstwie polskim. Urodził się w 1838 roku w Krakowie, gdzie w 1858 roku ukończył Akademię Sztuk Pięknych. W kolejnych latach zdobywał wiedzę za granicą – w Monachium oraz w Wiedniu. Międzynarodową sławę uzyskał już za młodu. W krótkim czasie uznano go za jednego z najwybitniejszych reprezentantów malarstwa historycznego w Europie.

Jako malarz Matejko wyróżniał się niesłychaną płodnością. Spod jego pędzla wyszły setki szkiców oraz rysunków. Prócz tego namalował ponad trzysta olejnych obrazów, z czego wiele oszałamiało nie tylko rozmachem czy dopracowaniem detali, lecz również rozmiarami płótna. Najsłynniejsze obrazy Jana Matejki można było podziwiać w najważniejszych ośrodkach kultury na europejskim kontynencie. W uznaniu jego talentu wielokrotnie proponowano mu honorowe członkostwo akademii artystycznych. Ponadto otrzymał szereg prestiżowych nagród oraz odznaczeń. W 1873 roku objął stanowisko dyrektora krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych, które zajmował do końca życia. Zmarł w Krakowie w 1893 roku.

Najsłynniejsze obrazy Jana Matejki – przykłady

Twórczość jednego z najbardziej znanych rodzimych malarzy była pełna emocji oraz patosu. Stworzył wielopostaciowe, panoramiczne kompozycje budzące podziw detalami architektonicznymi. Analizując informacje o Janie Matejko, można się przekonać, że jego obrazy nie odzwierciedlały wiernie prawdy historycznej. Potwierdza to m.in. tendencja do umieszczania na nich powiązanych z danym wydarzeniem ludzi, którzy w nich nie uczestniczyli. Matejko skupiał się w swoich pracach na przedstawianiu psychologicznej głębi postaci. To, co przykuwało uwagę, to niezwykle wyrazista ekspresja. Wśród najbardziej znanych dzieł z tej kategorii można wymienić tytuły takie jak „Bitwa pod Grunwaldem”, „Kościuszko pod Racławicami”, „Unia lubelska”, „Konstytucja 3 Maja 1791 roku” oraz „Hołd pruski”. Dużym uznaniem cieszy się też obraz „Jan Sobieski pod Wiedniem”, „Stefan Batory pod Pskowem” czy „Stefan Batory pod Pskowem”.

Poza monumentalnymi obrazami historycznymi artysta pracował przy portretach. Na jego płótna trafiały bliskie mu osoby oraz przedstawiciele współczesnych elit. Pod koniec życia postanowił namalować autoportret. Tę pracę uznaje się dzisiaj za jedno z najwybitniejszych dzieł, które stworzył Jan Matejko Poczet królów polskich również, zalicza się do ostatnich projektów, którym poświęcił czas. Nie będzie przesadą stwierdzenie, że większość Polaków zna twarze rodzimych władców właśnie z tego cyklu portretów.

W jego artystycznym portfolio znalazła się także polichromia mieszczącego się w Krakowie Kościoła Mariackiego.

Czy żyją potomkowie Jana Matejki?

Słynny malarz był ojcem piątki dzieci: Tadeusza, Heleny, Beaty, Reginy oraz Jerzego. Nie wszyscy pozostawili po sobie potomstwo – przykładowo małżeństwo Heleny pozostało bezdzietne. Kobieta wraz z mężem adoptowała za to kilkoro chłopskich dzieci. Do dziś żyją wnuki oraz prawnuki znanego twórcy.

Członkowie rodu Matejków w mniejszym bądź większym stopniu angażowali się w sztukę. Dzięki temu współcześnie można oglądać liczne pamiątki po mentorze.

Jan Matejko obrazy historyczne – duma narodowa?

Jeżeli uznamy, że najważniejszą wartość dla sztuki ma jej patriotyczne przesłanie oraz popularność danego artysty, bezapelacyjnie Jana Matejkę należy ustawić na szczycie podium. Cieszył się olbrzymim szacunkiem nie tylko w swoim środowisku. Był autorytetem, a jego krytyka mogła wpływać na kariery kolegów po fachu. Cechował go negatywny stosunek do artystycznych trendów z Paryża. To on oraz jego twórczość wyznaczała kierunek w polskim malarstwie, a niechęć do nowości sprawiała, że na długie lata rodzimy rynek sztuki pozostawał anachroniczny. Jedynym akceptowalnym nurtem było malarstwo historyczne, uznawane przez krajową krytykę za wyraz talentu.

Pozostaje odpowiedzieć sobie na pytanie, czy inni twórcy (jak np. Aleksander Gierymski) nie osiągnęliby większej renomy, gdyby – jako ikona swoich czasów – Matejko nie blokował mód płynących z Zachodu.

Bibliografia:

„Polki na Montparnassie” Sylwia Zientek