Blog

Mniej znaczy więcej – sztuka na plakacie

Plakaty kojarzą się powszechnie z reklamą. Wieszane na tablicach reklamowych, słupach ogłoszeniowych czy w budynkach plakaty pełnią przede wszystkim rolę promocyjną, informacyjną i społeczną. To jednak niejedyne funkcje i cechy plakatów. Artystyczny plakat reklamowy może być również rodzajem sztuki.

Plakat sztuka – trochę historii

Początki nowoczesnego plakatu sięgają połowy XIX wieku. Przyjmuje się, że plakat artystyczny narodził się po 1860 roku, a jego rozwój był możliwy dzięki wynalazkowi litografii. Technika ta umożliwiła wprowadzenie koloru i związanie tekstu z ilustracją, co pozwoliło zastąpić stosowane dotychczas miedzioryty i drzeworyty monochromatyczne. Na ukształtowanie i rozwój artystycznej formy plakatu wpływ wywarła też sztuka secesji.

Na początku plakat pełnił funkcję informacyjną i reklamową, z czasem jednak ukształtował się jako samodzielne dzieło sztuki. Nie bez przyczyny mówi się o takim zjawisku jak „sztuka plakatu” (w tym również „sztuka polskiego plakatu”). Od samego początku zajmowali się nią i nadal zajmują wybitni artyści.

Plakat jako dzieło sztuki – wybitni twórcy plakatu

Za pierwszego artystę plakatu jest uznawany Jules Cheret, którego prace cechowały się impresjonistycznymi, jaskrawymi kolorami oraz dużymi formami lekkiego, prostego rysunku. Artysta dużą wagę przywiązywał do liternictwa, które uważał za integralną część plakatu.

Innym sławnym artystą wyspecjalizowanym w sztuce plakatu był Henri de Toulouse-Lautrec, który umieszczał na swych grafikach syntetycznie ujęte sylwetki artystów kabaretu Moulin Rouge. W jego dziełach widoczne są wpływy sztuki japońskiej, przejawiające się płaszczyznowymi formami barwnymi oraz pełnymi ekspresji, dynamicznymi liniami. Dzięki temu artyście sztuka plakatu oraz litografia zostały przeniesione na wyższy poziom artyzmu. Twórca stworzył jedne z najsłynniejszych plakatów na świecie, które stały się inspiracją dla wielu innych grafików.

Na uwagę zasługuje też plakat artystyczny Alfonsa Muchy. Znany artysta wsławił się rysunkami postaci opartych na wyidealizowanej, dekoracyjnej linii, otoczonych naręczami ozdobnych liści i kwiatów, o wijących się włosach.

Plakat – sztuka XX wieku

Rozwój sztuki plakatu przypada na XX wiek, co było spowodowane m.in. wzrostem zapotrzebowania na plakat. W sztuce wpływ na tę formę artystyczną miały kolejne kierunki: kubizm, fowizm i futuryzm. W okresie Międzywojnia plakat stał się samodzielną dziedziną w sztuce. W tym czasie narodził się plakat fotomontażowy i fotograficzny. Po II wojnie światowej można zauważyć wpływy nowoczesnego malarstwa na plakat artystyczny. Widoczne jest poszukiwanie przez twórców nowych form ekspresji groteskowej w plakacie, przy jednoczesnym dążeniu do oszczędności w metaforyce i środkach wyrazu.

Sztuka polskiego plakatu

Sztuka polskiego plakatu nowoczesnego w Polsce wiąże się z twórczością Stanisława Wyspiańskiego oraz artystów Młodej Polski: Teodora Axentowicza, Józefa Menhoffera czy Wojciecha Weissa. W swych dziełach twórcy łączyli nowe prądy artystyczne i sztukę ludową. W okresie międzywojennym nastąpił znaczący rozwój plakatu społecznego i politycznego, co było nowym i wyjątkowym zjawiskiem w plakacie europejskim. To spowodowało, że polscy artyści zostali zauważeni i docenieni na arenie międzynarodowej (np. Tadeusz Trepkowski otrzymał złoty medal na Międzynarodowej Wystawie Sztuki i Techniki w Paryżu). Sztuką plakatu zajmowało się wielu grafików, malarzy oraz architektów. Do najbardziej znanych i znaczących nazwisk w tym gronie należą m.in. J. Mucharski, E. Bartłomiejczyk czy T. Gronowski.

Znaczący rozwój plakatu nastąpił w Polsce powojennej. W tym czasie polski plakat jako dzieło sztuki zyskał rangę międzynarodową. Do najwybitniejszych artystów z dziedziny polskiej sztuki plakatu należą m.in. Roman Cieślewicz, Henryk Tomaszewski, Tadeusz Trepkowski, Rafał Olbiński, Roman Kalarus, Mieczysław Górowski, Franciszek Starowieyski, Waldemar Świerzy, Jan Lenica, Stasys Eidrigevicius, Rosław Szaybo i Jan Młodożeniec.

Dzięki tym twórcom powstała „polska szkoła plakatu” (określenie to zaczęło funkcjonować w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku), charakteryzująca się syntetycznym myśleniem graficznym, bazującym na metaforze, symbolice, które są równocześnie naładowane dużym ładunkiem treści. Twórcy zdobyli międzynarodowe uznanie jako twórcy plakatów o tematyce kulturalnej, społecznej i politycznej. Tworzyli plakaty filmowe, wystawowe, teatralne, a nawet na przedstawienia cyrkowe. Słynny amerykański reżyser Martin Scorsese zauważył nawet, że polskim twórcom plakatów filmowych udawało się zawrzeć w swych grafikach syntezę całego filmu.

Ważną rolę w sztuce polskiego plakatu i osiągnięciach polskich twórców odegrało dążenie do łączenia sztuk wizualnych, tj. integracji filmu, fotografii, grafiki i malarstwa, co pozwoliło w istotny sposób wzbogacić artystyczny wyraz plakatu. O dużym znaczeniu plakatu w polskiej sztuce niech świadczy choćby fakt, że w 1968 roku w Wilanowie powstało pierwsze na świecie muzeum plakatu.

Artystyczny plakat reklamowy

Polscy twórcy zyskali międzynarodową sławę dzięki wysokiej jakości i oryginalności tworzonych przez siebie plakatów. Należy jednak pamiętać, że dobrej jakości plakat to nie tylko dzieło atrakcyjne pod względem wizualnym, ale też skuteczne. Na dobrze wykonany artystyczny plakat reklamowy składa się wiele elementów. Jego głównym zadaniem jest reklama, ale też przekazanie informacji oraz zaintrygowanie odbiorców. W gąszczu billboardów, afiszów i innych form reklamy dobry plakat musi zwracać uwagę swą innością. Jego język powinien być językiem haseł, skłaniającym do pewnych uproszczeń, a jednocześnie mówiącym wiele w prostych, krótkich słowach.

Dobry plakat artystyczny daje się łatwo zapamiętać. Przestrzega reguł kompozycji, jest zrozumiały i spójny. Tak jak w wielu innych dziedzinach i branżach, również w świecie plakatu sprawdza się zasada „mniej znaczy więcej”. Przeładowanie, chaos, zbyt wiele elementów na grafice może odciągnąć uwagę odbiorcy od sedna i właściwej treści, którą chce przekazać twórca.